Magacyada Dhirta Iyo Shimbiraha Soomaaliya

Xigasho: Website-ka http://doollo.com

Waxaan qormaddan kuugu soo bandhigaynaa magacyada haadda godanka Soomaaliyeed ku dhaqan ama ku dhaqnaan jirtay iyo geedaha ka baxa ama ka bixi jiray isla godankaas.  Waxa laga yaabaa haaddan qaarkeed inay u hijrootay dhulal kale, geedaha qaarkoodna nabaadguureen oo aysan haatan ka bixin dhulkii:

Haadda

Abooto Yaxaas Babow Balanboolo Baqalyo Bogcad Boqonloow Boor lab Buli Ciiro Cirsankayeedh Ciyoow Curcuri Daadwad Daa'uus Digiiran Diridiri Dhawdhawley Dhigloow Durdur Faadumo lo'ley Fiin Fiidmeer.

Gabiyahandhoore Gablay Galaydh Gili Gilingil Gorgor Goroyo Guumays Guuguule Haad Geel Haawaycad Haawaymadoow Habas Haray Haraydhalacad Hilaac Horog Tuke Tunbuli Uurarweyn Himili

Hud-Hud Huluq Jirri Juglay Kabaray Khayre Kooragu Kuraykanixis Mandad Odaygeedgal Qanbaroow Qolay Qudun-quuto Qunbulaa Xidinxiito Xusgal Xuunsho Yaryareey

Waxaa jirta odhaah Soomaaliyeed oo tidhaahda qofkaasi ama waxaasi waa ama wuxuu noqday ”haad geed waayey.”  Haaddu markay samadda ku daasho goorada ugu horaysa ee ay cagodhigato si ay u xuurtirato waxaa weeye geed korkii.  Haddii haaddu geed weydo in kasta oo ay dhulka degi karto haddana waxaa la qiyaasay inaysan si fiican u nasan karin, maxaa yeelay cadowgeeda ayaa si dhib yar uga il-heli kara oo si gaadmo ah u kala goyn kara.

Markiise ay geedka fiintiisa kore kasoo cakoodiso Malakumawt waa halkiisee waxay u badan tahay inaan si kadiso ah loo dhagrin.  Qofkii ay talo ku ciirto, arxan iyo ciirsibana waaya, inta baddanna lagu tuhmayo in isagu saa isagu wacan yahay ayaa waxaa la yidhaahdaa wuxuu noqday haad geed waayey. 

Xikmadda Macallinka* ayeynu ku iidaamanaynaa qoraalka ee isagoo dhiirigalinaya Soomaali, dhaqan xumo badan oo faaftayna la diriraya waa kii gabaygiisa cajiibka ah ee Xulub Socod la baxay ku lahaa:

- Xirfad iyo garaad kii isbiday, ee xornimo gaadhey

- Xeebaha dhulkiisiyo ma baran, geed xanjaala ah

- Xukunna maa la ii dhiibto buu, xuuxda la hayaaye

- Xikmadaha asaageen watee, xoogga lagu yeesho

- Rag Allow maxaa naga xayira, waa xujiyo yaabe!

Haddaba si aynu haadda u dajino, ninkaa xirfadda iyo garaadka is biday, xeebihii dhulkiisa iyo geedihiisiina aan kala aqoonin hasse yeeshee inuu taliyo oo wax xukumo uun doonaya aynaan ugu sifoobin bal aynu geedihii intii aan ka xusuusano taxno barshadoodana waqti ku bixino:  

Geedaha

Ashacad Argeeg Askax Baar Baaxuur Babaay Badhi-booto Bal Balanbaal Barde Barkin Dhurwaa Baxar Saaf Beeru u eke Beeyo Biile Bilcil Bisiq Booco Booga Dhaye Bugle Buhood Bun Cadaad Caday Cagaar Canbe Canjeel Carmo Cayo Ciid Ciin Cilal Dacar Dal Damanyuluq Dano Dareemo Dhafaruur Dhagmaanyo Dhamas Dhammaajo Dharkayn Dhay Dhebi Dheen Dhidin Dhigri Dhiigsaar Dhikil Dhirindhir Dhunkaal Dhurbo Dhuundhas Dhuur Dhuuse  ure Dhuyac Digir

Dixi Doofaarqod Doonbir Duur Faramog Gaad Gabaldaye Gabro Gacandhi Gahaydh Galiile Galool Gasaangas Gawlale Garawle Geed Harag Geed-hindi Gob Gogobe Gomashe Goosay Gubtaanyo Gumar Gumre Hadi Handhurwaa Hareeri Higlo Himir Hohob Ilgeesh Ilko Caddeeye Iriir Jadeer Jaad Jaleefan Jaleelo Jarmi Jeerin Jiic Jillab Kabxan Kariir Labi Liin Liin dhanaan Like Maadh Madaxbuq Madheedh Madheedh Qoox Majabe Malmal Mandooye Maraa Marmar

Mawe Mayay Maxaansugaa May Subag Maygaag Midhafur Mirdhis Mirimiri Moos Ontor Qabo Qadow Qalaanqal Qalfoon Qansax Qarari Qare Qare Dameeraad Qaydar Qudhac Qundho Raqay Ridhmo Sabansabdho Salaalmaco Sarin Sarmaan Sarmaanyo Siiq Tawaad Timir Tincad Tiin Tukelalmis Uneexo Urundhi Wacanri Wadhi Washaaqaar Xagar Xajiin Xamakoow Xamudh Xangeeyo Xankookib Xaskul Ximre Xoday Xule Xumboox Yaanyo Yaaq Yamaarug Yicib Yucub

 Geedaha laga midhaysto (qaarkood kor wey ku xusnaan karaan)

Ashacad Askax Bacalol Bacaroor Carmo Ciid Dhaboobo Dhafaruur Garas Gomashe Goosay Himir

Hohob Ilgeesh Jinow/caleenta Madheedh Maygaag Qaranri/afbuq. Tukalalmis Uneexo Wancari Xajiin Yicib

Geedaha badhidooda la cuno  (qaarkood kor wey ku xusnaan karaan)

Cilal

Coodan

Dabanyuluq

Dhidin

Doonbir

Faramog

Like

Mandooye

Tindhad

Xamakow

Geedaha laga xabkaysto (qaarkood kor wey ku xusnaan karaan)

Cadaad

Gabro

Gumar

Jaleefan

Jeerin

Maraa

Sarmaan

Waadhi

Geedaha xabagta la gato leh (qaarkood kor wey ku xusnaan karaan)

Beeyo

Caadaded

Cadaad

dhidin

Foox

Hadi

Malmal

Midhafur

Xabag Hadi

Waxaanu aragnay inaan aad looga hadal geedaha iyo haadda oo aynan ka helin qeybta ay ka mudan yihiin dhaqan uruuriyaasha Soomaaliyeed, ama Internetka ha ahaato ama buuggaagta ha ahaato ee.  Waxaa kaloon aragnay jiilal dhan oo dhawaan soo kacay oo ay ka madowdahay aqoonta bii’adu. 

Waxaa dhacday, maalin maalmaha ka mid ah inaan nin saaxiibkay ah ku booqday gurigiisii.  Kuray xaafadda joogay ayaan siday ku timid garanmahayo ee waxaan weydiinay inuu geel yaqaano iyo in kale.  "Haah geel waa akhaanaa" ayuu si dhiiranaani ku jirto ugu jawaabay.  Oo muxuu yahay ayaanu weydiinay.  "Geel bahal waaye nooh" ayuu nagaga naxsaday.  Waa la qoslay. 

Annagoo yarkii wali ku maadsanayna ayaa waxaa aqalkii aan fadhinay soo galay mid isaga ka weyn oo walaalkii ah.  Waryaa, geel ma taqaanaa adigu, ayaan ula degdegnay isagiina?  "Haa geel waa akhaanaa nooh" ayuu noogu jawaabay isna isagoon hadalka inna ku hakanin.  Waa maxay geel? "Caanahaa laga shubtaa nooh" ayuu isna ku jawaabay!  Ma hadal baa yaala!  Waa lagu kala dhaqaaqay.

Waxaan is leenahay jiilka nooca ah iyo dad kale oo badan ayaa ka faa’iidaysan doona qoraalkan aan cilmiyeysnayn ee sida butuluqsiga ah usoo dhex qaaday bii’adii dhulkeena.  Wixii aanu khaladnay waa la sixi karaa kuwa aanu ka tagnayna adiguba waad taqaanaa ee soo dir. 

Waxaanu hubnaa in deegaanada Soomaaliyeed geedaha ama haadda qaarkood magacyo kala duwan loo yaqaano, sidaa daraadeed ha la yaabin haddii aad magacyada qaarkood markiiba soo dhufan weydo.  Geedaha iyo haadda degaankaad ka timid laga helo ama laga yaqaano noo soo dir si aan dhamaan u helno intii suuragal ah.

Cabdullaahi Cabdi Cabbaas &

Cawaale Xuseen Cabdi

awallea@hotmail.com

_______________________________________

Linkiga asalka ah ee maqaalka waxaad ka heli kartaa: Halkaan.

* Macallinka uu qoraagu ka hadlayo waa Abwaan Dhoodaan (Allaha u naxariistee)